Hệ lụy từ sự chuyển dịch giữa các chủng virus DEN-1 và DEN-2 tại Việt Nam
Virus sốt xuất huyết có 4 tuýp huyết thanh Dengue: DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Tại Việt Nam, DEN-1 và DEN-2 là hai huyết thanh chiếm chủ yếu và hiện nay DEN-2 chiếm ưu thế với khoảng 90% trường hợp và thường liên quan đến các ca sốt xuất huyết nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong.
Theo các chuyên gia, DEN-2 có độc lực cao hơn DEN-1, đặc biệt nguy hiểm trong các trường hợp nhiễm trùng thứ phát. Nghiên cứu cho thấy, trẻ em từng mắc DEN-1 nếu sau đó nhiễm DEN-2 sẽ có nguy cơ cao bị sốc Dengue, suy đa tạng, do phản ứng miễn dịch chéo phức tạp, khi kháng thể từ lần nhiễm trước không những không bảo vệ mà còn tăng khả năng gây bệnh của virus.
Triệu chứng của hai tuýp cũng khác nhau. Trong khi nhiễm DEN-1 thường có biểu hiện rõ ràng như sốt cao, mắt đỏ thì DEN-2 lại biểu hiện âm thầm với đau khớp, giảm tiểu cầu không điển hình, dễ gây nhầm lẫn và bỏ lỡ “giai đoạn vàng” 72 giờ đầu điều trị. Việc chẩn đoán trễ có thể dẫn đến các biến chứng nặng như sốc Dengue và suy gan, với tỷ lệ tử vong lên tới 47% trong các ca nặng. Điều trị muộn cũng làm gia tăng chi phí, kéo dài thời gian hồi phục và gây áp lực lớn lên hệ thống y tế.
Với sự chuyển dịch từ chủng DEN-1 sang DEN-2 đang diễn ra nhanh chóng, giới chuyên môn cảnh báo nguy cơ tăng mạnh các ca bệnh nặng ở cả trẻ em và người lớn, đòi hỏi cộng đồng cần sớm chủ động tiêm vắc xin, theo dõi triệu chứng và phòng tránh muỗi đốt để bảo vệ sức khỏe.
Cảnh báo tiếp tục gia tăng mối đe dọa từ sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết là bệnh nhiễm trùng phổ biến nhất trên thế giới, lây truyền chủ yếu qua muỗi vằn, ảnh hưởng đến khoảng 40% dân số toàn cầu (2,5 - 3 tỷ người) sống tại các vùng dịch lưu hành. Hàng năm, ước tính có khoảng 50 - 80 triệu ca nhiễm sốt xuất huyết, trong đó có khoảng 500.000 ca diễn tiến nặng và 12.000 - 24.000 ca tử vong, chủ yếu xảy ra ở trẻ em dưới 15 tuổi.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá sốt xuất huyết là 1 trong 10 mối đe dọa sức khỏe hàng đầu toàn cầu vào năm 2019. Tình hình dịch bệnh ngày càng nghiêm trọng khi số ca mắc tăng nhanh và khó kiểm soát; toàn cầu ghi nhận 5,2 triệu ca vào năm 2023, tăng lên 14,9 triệu ca vào năm 2024 và dự đoán sẽ tiếp tục tăng cao vào năm 2025, khi năm nay rơi vào chu kỳ dịch của bệnh.
Tại Việt Nam, dịch bệnh diễn biến phức tạp với các trường hợp tử vong mặc dù đã có những phương pháp hỗ trợ điều trị tích cực với tiên lượng tốt. Năm 2019, nước ta ghi nhận 335.169 ca mắc, đứng thứ hai trong số các bệnh truyền nhiễm có số ca mắc cao nhất (sau cúm với 475.063 ca).
Theo TS.BS. Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng khoa Sốt xuất huyết, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), điều kiện thời tiết sau mùa mưa cuối tháng 4 đến nay đã tạo môi trường lý tưởng cho muỗi phát triển và lây lan mạnh. Cùng với đó, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng tại nhiều địa phương khiến hệ thống cấp thoát nước không đồng bộ, hình thành nhiều khu vực ẩm ướt, nơi muỗi vằn sinh sôi, phát tán virus gây bệnh.
Bên cạnh đó, hệ thống giao thông phát triển, giao thương - du lịch gia tăng cũng tạo điều kiện thuận lợi cho sự lây lan của dịch bệnh. Đặc biệt, tính chu kỳ của dịch sốt xuất huyết, diễn ra mỗi 3 - 5 năm, cũng đang đến gần. Sau đợt dịch lớn tại Việt Nam năm 2022 với hơn 370.000 ca mắc, năm 2025 có nguy cơ tái bùng phát ở mức rất cao.
Tại Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), Bác sĩ Minh Tuấn cho biết có sự gia tăng rõ rệt số ca khám và nhập viện do sốt xuất huyết so với cùng kỳ năm trước với khoảng 20 - 30% bệnh nhi phải nhập viện do xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo nặng như sốc xuất huyết và suy đa cơ quan.
Không chỉ riêng TP.HCM, nhiều tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và miền Bắc cũng ghi nhận gia tăng bất thường trong tỷ lệ mắc, bao gồm các ổ dịch rải rác ở Lâm Đồng, Đà Lạt, Gia Lai và Hà Nội.
Tình hình này không chỉ phản ánh sự cần thiết cấp bách trong việc nâng cao ý thức ngăn ngừa nguồn lây, kiểm soát nơi ở của muỗi vằn và quản lý dịch bệnh mà còn thúc đẩy nhận biết về tầm quan trọng của vắc xin phòng bệnh cùng như công tác thúc đẩy ý thức chủ động tiêm ngừa cho cả trẻ em và người lớn.
Chủ động phòng ngừa trước nguy cơ sốt xuất huyết bùng phát
Trước diễn biến phức tạp của sốt xuất huyết, đặc biệt khi virus DEN-2 đang chiếm ưu thế với độc lực mạnh, chủ động tiêm phòng vắc xin cho trẻ em và người lớn là biện pháp phòng bệnh an toàn và hiệu quả hàng đầu hiện nay.
BS.CKI Nguyễn Lê Nga, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, vắc xin sốt xuất huyết hiện có tại Việt Nam đã chứng minh hiệu lực bảo vệ hơn 80% và giảm nguy cơ nhập viện lên đến trên 90%. Lịch tiêm bao gồm hai mũi, cách nhau ba tháng. Đặc biệt, phụ nữ nên hoàn thành lịch tiêm ít nhất một tháng trước khi mang thai, tốt nhất là ba tháng.