1. Bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nguy hiểm
Trẻ em là nhóm dễ bị tổn thương hơn so với các đối tượng khác trước các bệnh truyền nhiễm, vì hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, khả năng đề kháng với sự xâm nhập, tấn công và gây bệnh của các loại virus, vi khuẩn của trẻ rất non nớt. Các bệnh truyền nhiễm không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất của trẻ, gây những hệ lụy như liệt, dị tật và khuyết tật cơ thể, mà còn có thể tác động nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần, dẫn đến thiểu năng trí tuệ và giảm khả năng học tập. Do đó, việc tiêm chủng vắc xin đầy đủ và đúng lịch mang lại cho trẻ nhiều lợi thế sức khỏe, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ của trẻ trong tương lai.
Nhờ có vắc xin và nỗ lực tiêm chủng vắc xin của hệ thống y học dự phòng toàn cầu, số ca tử vong do sởi giảm từ 2,6 triệu ca/năm xuống còn 122.000 ca/năm (2012), số ca tử vong do ho gà giảm từ 1,3 triệu ca/năm xuống còn 63.000 ca/năm (2013), số ca mắc mới bạch hầu giảm từ 80.000 ca năm 1975 xuống còn dưới 10.000 ca (2017), vắc xin phòng các bệnh do vi khuẩn Hib gây ra giảm 90% tỷ lệ mắc viêm màng não do vi khuẩn Hib ở Châu Âu trong 10 năm… Từ những thành quả và giá trị đó, có thể thấy vắc xin đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ trẻ khỏi các bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng, giảm tỷ lệ mắc, biến chứng, di chứng và tử vong.
Hiện nay, theo “nhu cầu miễn dịch” của cộng đồng và sự phát triển vượt bậc của công nghệ học hiện đại, đã có rất nhiều loại vắc xin phòng nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho cả trẻ em và người lớn, bao gồm: sởi, quai bị, rubella, thủy đậu, cúm mùa, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, thương hàn, viêm gan A, viêm gan B, các bệnh do HiB, viêm não Nhật Bản, các bệnh do não mô cầu nhóm A, B, C, Y, W-135, bệnh tiêu chảy do Rotavirus, zona thần kinh, các bệnh do phế cầu, các bệnh do HPV như ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư vòm họng, ung thư âm đạo, ung thư âm hộ, tiền ung thư/loạn sản, mụn cóc sinh dục…
2. Tăng cường hệ miễn dịch
Vắc xin hoạt động dựa trên cơ chế “bắt chước” quá trình nhiễm trùng tự nhiên của cơ thể. Khi một loại vắc xin được đưa vào cơ thể, các thành phần kháng nguyên trong vắc xin được cơ thể nhận diện như các “kẻ xâm nhập”, kích thích cơ thể ngay lập tức huy động các thành phần của hệ thống miễn dịch, bao gồm các tế bào bạch cầu và các tế bào lympho hoạt động, nhằm sản sinh ra kháng thể trung hòa các thành phần kháng nguyên trong vắc xin.
Không chỉ sản sinh kháng thể tạm thời, hệ thống miễn dịch của cơ thể còn sản sinh ra các tế bào lympho B mang trí nhớ miễn dịch, các tế bào này ghi nhớ các đặc điểm của kháng nguyên, nếu sau này trẻ bị phơi nhiễm với vi khuẩn, virus có chứa các thành phần khác nguyên tương ứng, hệ miễn dịch sẽ phản ứng nhanh và mạnh mẽ hơn, giúp bảo vệ cơ thể chống lại nguy cơ mắc bệnh.
Một số loại vắc xin sau khi tiêm xong, nồng độ kháng thể hình thành sẽ suy giảm dần theo thời gian, cần tiêm nhắc lại vào một thời điểm nhất định trong tương lai để bổ sung, tăng cường hệ miễn dịch và duy trì lượng kháng thể cần thiết, giúp cơ thể được bảo vệ mạnh mẽ nhất. Một số vắc xin mang lại sự bảo vệ suốt đời, giúp trẻ em tránh khỏi nhiều bệnh nguy hiểm trong suốt cuộc đời.
3. Bảo vệ cộng đồng
Tiêm vắc xin không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ cá nhân mà còn mang lại lợi ích cho toàn cộng đồng thông qua khái niệm “miễn dịch cộng đồng” (herd immunity). Miễn dịch cộng đồng hình thành sau khi một tỷ lệ lớn dân số được tiêm vắc xin, khiến mầm bệnh không có “vật chủ” để ký sinh và phát triển, làm giảm khả năng lây lan của mầm bệnh từ người này sang người khác, giúp giảm thiểu, kiểm soát tốt hoặc loại trừ hoàn toàn các ổ dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Ngay cả những người chưa được tiêm phòng hoặc không thể tiêm vì lý do sức khỏe không đáp ứng điều kiện tiêm vắc xin cũng được bảo vệ nhờ vào “lá chắn miễn dịch” của cộng đồng. Trẻ em có hệ miễn dịch suy giảm hoặc các đối tượng có tình trạng sức khỏe đặc biệt như trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, người có bệnh nền, người đang bị suy giảm miễn dịch/ sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch… không thể tiêm vắc xin cũng chính là những đối tượng dễ bị tổn thương, dễ mắc bệnh, nguy cơ cao biến chứng và tử vong. Bằng việc tiêm chủng cho số đông trong cộng đồng, mức độ bao phủ của miễn dịch trong cộng đồng sẽ được nâng cao, giúp giảm nguy cơ những người yếu thế không có đủ điều kiện tiêm vắc xin bị lây nhiễm mầm bệnh, mắc bệnh và gánh chịu những mối đe dọa bệnh tật.
Ở khía cạnh thực tế hơn, miễn dịch cộng đồng là việc tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch giúp ngăn chặn nguy cơ trẻ mắc bệnh, trẻ trở thành nguồn lây bệnh trực tiếp cho những người xung quanh, bạn bè, gia đình, đặc biệt là trẻ sơ sinh, phụ nữ có thai và người cao tuổi có bệnh lý nền (tim mạch, tiểu đường, huyết áp…).
Lịch sử y học cũng đã chứng minh tiêm vắc xin có thể bảo vệ cộng đồng, giúp kiểm soát, loại trừ và thậm chí thanh toán các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tiêu biểu như đậu mùa đã được thế giới thanh toán vào năm 1980 nhờ nỗ lực đẩy mạnh tỷ lệ bao phủ tiêm chủng vắc xin đậu mùa trên diện rộng.
Tại Việt Nam, cũng nhờ nỗ lực của Chương trình Tiêm chủng mở rộng, không ngừng thúc đẩy tỷ lệ tiêm ngừa các loại vắc xin quan trọng, bệnh bại liệt đã được thanh toán tại Việt Nam vào năm 2000, đến năm 2005, Việt Nam tiếp tục loại trừ uốn ván sơ sinh, tiếp tục theo đuổi mục tiêu kiểm soát tốt các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác như viêm gan B, sởi, quai bị, rubella, bạch hầu, ho gà, uốn ván…
4. Tiết kiệm chi phí chăm sóc y tế
Tiêm chủng có chi phí thấp hơn rất nhiều so với khoản tiền chi trả cho việc điều trị các bệnh mà trẻ có thể mắc phải. Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), cứ 100 USD (khoảng 2,5 triệu đồng) bỏ ra cho việc tiêm phòng có thể tiết kiệm tới 1.600 USD (khoảng 40 triệu đồng) cho chi phí khám và điều trị khi trẻ mắc bệnh. Tại Việt Nam, sau 6 tuổi, trẻ không còn được hưởng Bảo hiểm y tế 100%, gây tốn kém cho việc điều trị khi chẳng may mắc bệnh. Nhiều bệnh truyền nhiễm có chi phí điều trị lên đến hàng trăm triệu đồng, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của trẻ cũng như tài chính và thời gian của gia đình.
5. Đáp ứng nhu cầu của thời đại
Trong bối cảnh hiện tại, khi cơ hội học tập, du học, du lịch nước ngoài hay di cư ngoại quốc ngày càng mở rộng, nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm mà trẻ chưa từng gặp phải ở địa phương cũng tăng cao. Với những trẻ vị thành niên, thanh thiếu niên, việc tiêm chủng đầy đủ không chỉ là biện pháp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn là yêu cầu bắt buộc của hầu hết các quốc gia cho du học sinh và các khách du lịch hay dân nhập cư. Việc này đảm bảo rằng trẻ sẽ không mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình học tập và sinh sống tại đất nước mới.
6. Củng cố miễn dịch cho trẻ lớn
Trẻ lớn trên 5 tuổi, đặc biệt là các trẻ vị thành niên và thanh thiếu niên, việc tiêm vắc xin nhắc lại rất quan trọng để củng cố và duy trì khả năng miễn dịch đã hình thành từ việc tiêm vắc xin lúc nhỏ, giúp trẻ “gia hạn” thời gian được bảo vệ khỏi những bệnh truyền nhiễm mà trẻ đã được tiêm phòng từ trước.
Hơn nữa, giai đoạn này còn là lúc cần bổ sung các loại vắc xin tiêm mới, vắc xin mà trẻ chưa có cơ hội tiêm khi còn nhỏ. Ngoài ra, khi có loại vắc xin thế hệ mới với hiệu quả phòng bệnh vượt trội hơn so với vắc xin cùng loại đã tiêm lúc nhỏ, trẻ cũng có thể tiêm thêm các loại vắc xin thế hệ mới này theo chỉ định của bác sĩ nhằm tối ưu hóa hiệu quả bảo vệ khỏi các bệnh nguy hiểm. Nhờ đó, hệ miễn dịch của trẻ sẽ được cập nhật và chuẩn bị tốt hơn.
7. Ngăn chặn các bệnh lây truyền qua đường tình dục
Trong giai đoạn dậy thì, sự tò mò về giới tính và sự phát triển về mặt tình dục có thể dẫn đến hành vi quan hệ tình dục ở trẻ, phổ biến nhất là trẻ vị thành niên, thanh thiếu niên. Đây là thời điểm quan trọng để tiêm các loại vắc xin phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục như HPV (gây ung thư cổ tử cung, âm đạo, hậu môn và mụn cóc sinh dục). Bằng cách tiêm chủng, trẻ có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh này, đồng thời giảm thiểu các biến chứng nghiêm trọng nếu chẳng may mắc phải.